ตรวจร่างกาย ผู้สูงอายุ

ตรวจร่างกาย ผู้สูงอายุ

 

ปัจจุบันประชากรโดยส่วนใหญ่มีอายุที่ยาวขึ้น ขณะเดียวกันผู้สูงอายุเมื่อมีอายุมาก ขึ้น ย่อมมีสภาพร่างกายที่เสื่อมสภาพลงตามธรรมชาติ ระบบอวัยวะต่างๆ ก็ทำงานมี ประสิทธิ ภาพลดลง ทำให้อุบัติการของโรคต่างๆ เพิ่มมากขึ้นตามอายุที่เพิ่มมากขึ้นด้วย ผู้สูงอายุจะมีความเสี่ยงต่อการเจ็บป่วยทางด้านร่างกาย และมีผลต่อเนื่องไปถึงด้าน จิตใจ รวมทั้งสังคมและเศรษฐกิจโดยส่วนรวม ความจำเป็นในการตรวจสุขภาพเป็น ระยะๆ เพื่อตรวจพบความเจ็บป่วยใดๆ ตั้งแต่ระยะเริ่มแรกในผู้สูงอายุจึงมีมาก


โรคที่อาจตรวจพบในผู้สูงอายุ

	•	ความดันโลหิตสูงจากการวัดความดันโลหิตที่ต้นแขน
	•	โรคหลอดเลือดหัวใจตีบตันจากการซักประวัติ
	•	มะเร็งเต้านมจาการซักประวัติเและตรวจเต้านม
	•	ภาวะกลั้นปัสสาวะไม่อยู่จากการซักประวัติ
	•	การใช้ยาอย่างไม่เหมาะสมจนเกิดภาวะข้างเคียงจากการซักประวัติ
	•	การไม่สามารถที่จะออกไปพบปะสังคมกับผู้อื่นจากการซักประวัติ
	•	การหกล้มบ่อยๆ จากการซักประวัติ
	•	ภาวะทุพลโภชนาการจากการซักประวัติ

การตรวจทางห้องปฏิบัติการ
ประกอบไปด้วยการตรวจเลือด การตรวจปัสสาวะและอุจจาระ โดยทั่วไปด้วยวิธีการเหล่านี้ พบว่าสามารถตรวจพบโรคที่ซ่อนเร้นอยู่ในผู้สูงอายุที่อยู่ในชุมชนได้เพียง 2-3% การตรวจทางห้องปฏิบัติการ จึงจำเป็นต้องปฏิบัติคู่ไปกับการซักประวัติ และการตรวจร่างกายจากแพทย์เสมอ โรคที่พบได้บ่อยจาการตรวจทางห้องปฏิบัติการ ได้แก่

	•	ภาวะโลหิตจาง
	•	ภาวะไขมันในเลือดสูง
	•	เบาหวาน
	•	การติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ
	•	ภาวะเลือดออกในทางเดินอาหาร เช่น มะเร็งลำไส้ใหญ่ โดยการตรวจเลือดในอุจจาระ
	•	ต่อมไทรอยด์ทำงานลดลง
	•	ความผิดปกติของเกลือแร่ในกระแสเลือด โดยเฉพาะผู้ได้ยาขับปัสสาวะหรือยาแก้ปวดข้ออยู่

การตรวจทางหู
ภาวะหูหนวก หูตึง พบได้บ่อยมากถึงราว 25-35% ในผู้สูงอายุ และพบมากขึ้นตามอายุที่เพิ่มมากขึ้น สาเหตุที่พบบ่อยที่สุดในผู้สูงอายุได้แก่

	•	ภาวะประสาทหูเสื่อมจากอายุ หรือ ที่เรียกว่า Presbycusis
	•	หูชั้นนอกอุดกั้นจากขี้หูอุดกั้น
	•	ภาวะประสาทหูเสื่อมจากการได้ยินเสียงดังมากๆ ในอดีต

ความผิดปกติอย่างแรกและอย่างที่ 3 จำเป็นต้องได้รับการตรวจด้วยเครื่องมือ พิเศษของแพทย์เฉพาะทางหู จึงจะยืนยันได้แน่นอน และการรักษาจึงจำเป็นต้องใช้ เครื่อง ช่วยการได้ยินติดตัวไปกับผู้สูงอายุตลอดเวลา ซึ่งปัจจุบันมีราคาแพงมาก การ ตรวจและรักษาปัญหาทั้ง 2 ดังกล่าวจึงทำไม่ได้ในทางปฏิบัติ โดยเฉพาะในระดับการ สาธารณสุขของประเทศ ส่วนภาวะหูตึงจากสาเหตุที่สองคือ หูชั้นนอกอุดตันจากขี้หู สามารถวินิจฉัยได้ง่ายจากการตรวจในหูชั้นนอก ด้วยเครื่องมือที่ส่องเข้าไปดูคล้าย ไฟฉาย และสามารถให้การรักษาได้เลย จึงเป็นสิ่งที่ผู้สูงอายุควรได้รับการตรวจเสมอ

การตรวจทางตา
ผู้สูงอายุที่อยู่ในชุมชนราว 10% จะมีโรคทางตา หรือความสามารถในการมองเห็นลดลงซ่อนเร้นอยู่ สาเหตุที่พบบ่อยมากที่สุดได้แก่

	•	โรคต้อกระจก (Cataract)
	•	โรคต้อหิน (Glaucoma)
	•	ภาวะประสาทจอรับภาพเสื่อม (Macular Degeneration) โดยเฉพาะในคนที่มีอายุ มากๆ
	•	ภาวะสายตาสั้นหรือยาวผิดปกติ

ผู้สูงอายุที่มีต้อหิน ส่วนหนึ่งจะค่อยเป็นค่อยไป มักจะมาพบแพทย์ต่อเมื่อสายตามัว ลงมากแล้ว จนไม่สามารถแก้ไขกลับคืนมาได้ ถ้าสามารถได้รับการรักษาตั้งแต่เริ่มแรก อาจป้องกันภาวะตาบอดได้ ส่วนอีก 3 โรคที่เหลือ อาจทำได้คร่าวๆ โดยการวัดสายตา โดยให้ผู้สูงอายุอ่านภาพตัวอักษรที่ห่างออกไป 6 เมตร ถ้าพบว่ามีความผิดปกติ แพทย์ก็จะส่งตัวผุ้ป่วยไปยังจักษุแพทย์ต่อไป

การตรวจสุขภาพจิตในผู้สูงอายุ

โรคที่ทางจิตที่พบบ่อยในผู้สูงอายุในชุมชน ที่อาจซ่อนเร้นอยู่มี 2 ภาวะคือ ภาวะซึมเศร้า (Depression) และภาวะสมองเสื่อม (Dementia) การตรวจเพื่อค้นหา ภาวะดังกล่าว แพทย์จำเป็นต้องซักประวัติอย่างละเอียด ทั้งจากตัวผู้สูงอายุเองและญาติ ผู้ดูแลใกล้ชิด ซึ่งการตรวจเช่นนี้จะกินเวลา และควรจะเป็นแพทย์ผู้ชำนาญเฉพาะทาง การตรวจชนิดนี้จึงจำเป็น ต่อเมื่อญาติหรือตัวผู้สูงอายุเล่าถึงอาการทางจิตนำมาบ้าง ทั้งนี้ต้องพิจารณาเป็นรายๆ ไป


โรคผิวหนัง

โรคผิวหนังที่พบบ่อยในผู้สูงอายุในชุมชนได้แก่

	•	การติดเชื้อราที่ผิวหนัง โดยเฉพาะถ้าเป็นเบาหวานอยู่ด้วย
	•	มะเร็งของผิวหนัง
	•	ผื่นแพ้ยา
	•	ภาวะผิวแห้ง (Xerosis)

โรคเกี่ยวกับเหงือกและฟัน
ผู้สูงอายุมากกว่า 50% ที่อยู่ในชุมชน มีโรคเกี่ยวกับเหงือกและฟันที่ซ่อนเร้นอยู่ โดยเฉพาะผู้สูงอายุที่ไม่สามารถเดินไปมาเองได้ หรือมีเศรษฐานะยากจน โรคที่พบบ่อย ได้แก่ ฟันผุ , เหงือกอักเสบ หรือมะเร็งในช่องปาก วิธีตรวจเพื่อค้นหาภาวะดังกล่าวที่ดี คือ การให้ทันตแพทย์ตรวจดูในช่องปากเป็นระยะๆ

การตรวจภายในเกี่ยวกัยอวัยวะสืบพันธุ์ในสตรี
เพื่อเป็นการตรวจค้นหาก้อนเนื้องอกผิดปกติที่อาจพบได้ในระบบอวัยวะสืบพันธุ์ ซึ่งอุบัติการของโรคมะเร็งพบสูงขึ้นตามอายุ ขณะเดียวกันผู้สูงอายุสตรีที่ไม่เคยได้รับ การ ตรวจเซลของปากมดลูก (Pap's Smear) ก็ควรได้รับการตรวจอย่างน้อยหนึ่งครั้ง

รศ.นพ.ประเสริฐ อัสสันตชัย

แหล่งข้อมูล : www.si.mahidol.ac.th - คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล